Vai us anos, en concreto en novembre del 2014, publiquei un artigo neste blog titulado Gallego, nel que defendía úa postura pra nada parida na mía mente estéril, sinón presente dende, al menos, Dámaso Alonso e presente nos comenzos da reivindicación lingüística nel Eo-Navia, que a nosa fala é úa variedade del galego. Ou mellor dito, del galego-portugués, pois a mesma lingua que se fala aos dous lados del Eo é común tamén aos dous lados del Miño. E con elo comecei a cuestionar a norma presentada pola Consellería de Cultura presentada nel 1993 e asumida pola Academia de la Llingua Asturiana nel 2007.
Xa en maio del 2015 resolvín, núa mezcla de coherencia e pragmatismo, asumir a norma que a MDGA publicara en 1992, polos motivos que espriquei neste outro post.
É úa realidade que a norma asumida pol ALLA é a oficial, núa paradoxa peculiar, de ter úa norma oficial en Asturias pra úa lingua que non é ofical en Asturias. Pero con paradoxa e todo, ese non é agora el tema, a realidade é que a norma que se ensina nas escolas é a publicada nel 2007 (que ten algúas, poucas, innovaciois respecto á del 1993), que tamén é a que usan as instituciois, xa autonómicas xa municipales ou outras (como pode ser el Parque Histórico del Navia) as poucas, mui poucas, veces que fain comunicaciois na nosa lingua.
Con todo, outra realidade é que a maior parte da población eonaviega desconoce completamente colquera norma (atrévome a fer extensiva esta afirmación a úa parte nada despreciable del profesorado de Gallego-Asturiano). E úa realidable nada despreciable nun territorio como el noso, é que parte da población concienciada coel idioma cuestiona esa norma e, ou ben escribe á súa bola, ou ben escribe siguindo as normas da MDGA (máis xente de la que, a priori, pensaríamos) ou directamente escribe na norma da RAG ou outras (reintegracionista), se ven estas dúas posturas si son máis anecdóticas.
As realidades son necias, e por muito que nos emperremos, por muito que nós téñamos úa postura mui clara, as cousas son como son. Eu podo aneciar na mía postura reintegracionista, mesmo dende a postura posibilista de usar a norma MDGA (remítome aos artigos citados arriba), pero a maior parte da xente del Eo-Navia/Navia-Eo (hasta nesto confrontamos, ben de veces fatamente) escribe esclusivamente en castellano. Dos que escribimos nesta lingua (galego de Asturias/galego-asturiano/fala/eonaviego/asturgalego...), a maioría usan úa norma distinta á mía, e eso non podo obvialo.
Por outro lado, outra xente usa a norma ALLA, pero tampouco poden obviar que, pese a ser maioría dentro dos que escribimos nesta lingua, non deixan de ser minoría na nosa sociedade, como non poden obviar que non somos poucos, non tan poucos como se aveza a presupoer, os que usamos a norma da MDGA ou os que poderían usala sen problema e que, en ben de casos, non la usan pra publicar porque eso supón, case con seguridade, non publicar en Asturias.
Xa en maio del 2015 resolvín, núa mezcla de coherencia e pragmatismo, asumir a norma que a MDGA publicara en 1992, polos motivos que espriquei neste outro post.
É úa realidade que a norma asumida pol ALLA é a oficial, núa paradoxa peculiar, de ter úa norma oficial en Asturias pra úa lingua que non é ofical en Asturias. Pero con paradoxa e todo, ese non é agora el tema, a realidade é que a norma que se ensina nas escolas é a publicada nel 2007 (que ten algúas, poucas, innovaciois respecto á del 1993), que tamén é a que usan as instituciois, xa autonómicas xa municipales ou outras (como pode ser el Parque Histórico del Navia) as poucas, mui poucas, veces que fain comunicaciois na nosa lingua.
Con todo, outra realidade é que a maior parte da población eonaviega desconoce completamente colquera norma (atrévome a fer extensiva esta afirmación a úa parte nada despreciable del profesorado de Gallego-Asturiano). E úa realidable nada despreciable nun territorio como el noso, é que parte da población concienciada coel idioma cuestiona esa norma e, ou ben escribe á súa bola, ou ben escribe siguindo as normas da MDGA (máis xente de la que, a priori, pensaríamos) ou directamente escribe na norma da RAG ou outras (reintegracionista), se ven estas dúas posturas si son máis anecdóticas.
As realidades son necias, e por muito que nos emperremos, por muito que nós téñamos úa postura mui clara, as cousas son como son. Eu podo aneciar na mía postura reintegracionista, mesmo dende a postura posibilista de usar a norma MDGA (remítome aos artigos citados arriba), pero a maior parte da xente del Eo-Navia/Navia-Eo (hasta nesto confrontamos, ben de veces fatamente) escribe esclusivamente en castellano. Dos que escribimos nesta lingua (galego de Asturias/galego-asturiano/fala/eonaviego/asturgalego...), a maioría usan úa norma distinta á mía, e eso non podo obvialo.
Por outro lado, outra xente usa a norma ALLA, pero tampouco poden obviar que, pese a ser maioría dentro dos que escribimos nesta lingua, non deixan de ser minoría na nosa sociedade, como non poden obviar que non somos poucos, non tan poucos como se aveza a presupoer, os que usamos a norma da MDGA ou os que poderían usala sen problema e que, en ben de casos, non la usan pra publicar porque eso supón, case con seguridade, non publicar en Asturias.
El binormativismo galego.
As discusiois entre os defensores dúa norma ou de outra non é nova. Os aragoneses foron exemplo, durante muito tempo, de dous bloques de partidarios de dúas normas ben estremadas entre elas. Máis cerca, tamén os galegos foron exemplo de partidarios de dúas normas ben distintas. Hai diferencias importantes entre el caso galego e el aragonés, e entre ambos dous e el eonaviego. Por úa banda, en Aragón discutíuse muito sobre a norma, pero non sobre a filiación lingüística del aragonés. Nel caso de Galicia e del Eo-Navia a discusión sobre a norma ven da mao da discusión sobre a filiación lingüítica. Por outra banda, apesar de que nel Eo-Navia hai, como apuntábamos arriba, úa norma oficial e en Aragón chegaron a un acordo normativo vai pouco, en ningún dos dous casos houbo un verdadeiro proceso normalizador, onde téñamos úa parte importante da población aragonesa ou eonaviega alfabetizadas nas súas linguas ou úas administraciois que faigan uso normal delas, mentres que, ben que mal, as administraciois galegas fain uso normalmente da súa lingua na norma da RAG e a maior parte dos galegos e das galegas tein un grado alto de alfabetización en galego (coa norma da RAG), manténdose a norma de AGAL viva en sectores mui militantes.
Temos en Galicia dous discursos lingüísticos distintos. Ún (RAG) que prantía que el galego e el portugués son dúas linguas irmás, pero estremadas. Outro (AGAL), que prantía que el galego e el portugués son, en realidade, a mesma lingua.
Podemos fer el paralelismo entre el discurso da RAG respecto al portugués coel del ALLA/Xeira respecto al galego, e el de AGAL coel da RAG/MDGA (hai que resaltar a incoherencia discursiva da RAG neste tema, pero eso daría para outro post). Nos dous casos, nel galego e nel eonaviego, temos dúas posturas lingüísticas e, en consonancia, dúas propostas normativas. Respecto al Eo-Navia cabe resaltar que úa proposta lusista nunca chegou a prantiarse. Penso que namais Crisanto Veiguela escribe con grafía reintegrada, a pesar de que el discurso reintegracioinsta chega a máis xente (a este que escribe, sen ir máis lonxe).
Entós, temos que os galegos tamén se pegan, e muito, coel tema da norma. E a pesar de que hai úa norma que é a oficial en Galicia (e aquí podemos dicir oficial con todas as letras), os galegos siguen pegándose coel tema da norma. Ademáis, cada vez máis en Galicia sale xente que pretende fer acercamentos a Portugal e al portugués, mesmo asumir que son a mesma lingua, pero sen usar a norma reintegrada. Pretendendo reintegrar doutro xeito, introducindo os neoloxismos dende el portugués e non dende el castellano, por caso.
Neste post el que pretendo é defender que a proposta binormativa que AGAL fai pra Galicia é extrapolable al Eo-Navia, fendo este paralelismo. Onde AGAL fala del portugués ou del galego reintegrado, nós podemos falar del galego de Asturias e da norma da MDGA. Onde AGAL fala del galego na norma actual (la da RAG), nós podemos falar del galego-asturiano na súa norma actual (la del ALLA). Non falo eu de propoer a norma AGAL pral Eo-Navia porque entendo que é úa postura que está enriba da mesa en Galicia pero que a niveles prácticos non está enriba da mesa (ou se lo está, é de forma mui testimonial) nel Eo-Navia.
Entós, entendemos que hai discusiois coa norma, nel Eo-Navia ou en Galicia, ou en Aragón, ou en Miranda del Douro ou en tantos outros lugares.Pero, qué é a estratexia binormativista? Asina lo define AGAL:
As discusiois ortográficas en Aragón non foron pouca cousa.
Temos en Galicia dous discursos lingüísticos distintos. Ún (RAG) que prantía que el galego e el portugués son dúas linguas irmás, pero estremadas. Outro (AGAL), que prantía que el galego e el portugués son, en realidade, a mesma lingua.
Podemos fer el paralelismo entre el discurso da RAG respecto al portugués coel del ALLA/Xeira respecto al galego, e el de AGAL coel da RAG/MDGA (hai que resaltar a incoherencia discursiva da RAG neste tema, pero eso daría para outro post). Nos dous casos, nel galego e nel eonaviego, temos dúas posturas lingüísticas e, en consonancia, dúas propostas normativas. Respecto al Eo-Navia cabe resaltar que úa proposta lusista nunca chegou a prantiarse. Penso que namais Crisanto Veiguela escribe con grafía reintegrada, a pesar de que el discurso reintegracioinsta chega a máis xente (a este que escribe, sen ir máis lonxe).
Entós, temos que os galegos tamén se pegan, e muito, coel tema da norma. E a pesar de que hai úa norma que é a oficial en Galicia (e aquí podemos dicir oficial con todas as letras), os galegos siguen pegándose coel tema da norma. Ademáis, cada vez máis en Galicia sale xente que pretende fer acercamentos a Portugal e al portugués, mesmo asumir que son a mesma lingua, pero sen usar a norma reintegrada. Pretendendo reintegrar doutro xeito, introducindo os neoloxismos dende el portugués e non dende el castellano, por caso.
A proposta de AGAL pasa por entender el galego dentro
del dominio galego-portugués.
Neste post el que pretendo é defender que a proposta binormativa que AGAL fai pra Galicia é extrapolable al Eo-Navia, fendo este paralelismo. Onde AGAL fala del portugués ou del galego reintegrado, nós podemos falar del galego de Asturias e da norma da MDGA. Onde AGAL fala del galego na norma actual (la da RAG), nós podemos falar del galego-asturiano na súa norma actual (la del ALLA). Non falo eu de propoer a norma AGAL pral Eo-Navia porque entendo que é úa postura que está enriba da mesa en Galicia pero que a niveles prácticos non está enriba da mesa (ou se lo está, é de forma mui testimonial) nel Eo-Navia.
Entós, entendemos que hai discusiois coa norma, nel Eo-Navia ou en Galicia, ou en Aragón, ou en Miranda del Douro ou en tantos outros lugares.Pero, qué é a estratexia binormativista? Asina lo define AGAL:
O binormativismo é a coexistência, em paridade legal, de dous modelos gráficos para representar umha mesma língua: um modelo mais local e outro semelhante ou compartilhado com um ou vários estados vizinhos. Os usos correspondentes a ambos os modelos nom têm de ser simétricos, mas é importante que ambos contem con reconhecimento legal.
El subrallado é meu. Poin, ademais, a xente de AGAL, el exemplo de Noruega ou el, quiciabes menos conocido, de Luxemburgo:
Os casos que melhor se adaptan às nossas circunstâncias som o luxemburguês e o norueguês.
No caso do Luxemburgo, a língua culta à qual se subordinava a variedade luxemburguesa até 1986 era o alemám padrom. Um modelo parecido permitiria aos galegos e galegas usarem, para a lingua escrita, quer o português padrom quer o galego oficial atual, segundo fosse a sua conveniência. Para todos os efeitos, ambos teriam consideraçom de línguas diferentes, mas oficiais, que é o que interesa.
Vou deixar adrede fóra el tema del portugués padrón nel Eo-Navia por siguir coel esquema presentado (galego MDGA=galego reintegrado AGAL / galego-asturiano ALLA=galego RAG). Neste caso, seguindo el paralelismo, AGAL non fala del galego reintegrado nel que redactan, sinón del patrón lisboeta, asina que extrapolando el exemplo al Eo-Navia, un modelo parecido permitiría aos eonaviegos e ás eonaviegas usar, para a lingua escrita, quira el galego oficial en Galicia (norma RAG, non la da MDGA), quira el galego-asturiano oficial en Asturias (norma ALLA), considerando el galego e el galego-asturiano como linguas distintas pero oficiales as dúas a tódo-los efectos en Asturias.
El outro exemplo que presenta AGAL, el noruegués, éche ben distinto:
No caso da Noruega convivem duas normas que, ao contrário do que acontece em Luxemburgo, son consensualmente consideradas formas da mesma língua norueguesa: a bokmål, mais próxima á lingua dinamarquesa, e a nyorsk, elaborada a partir dos dialetos ocidentais do país. Todos os ciudadãos têm de conocê-las de forma passiva, mas cada pessoa e cada Administraçom pode usar a que entender. Com um modelo parecido, no contexto galego, as pessoas poderiam estudar quer um português galeguizado (bokmål), quer um galego de elaboraçom autónoma assente nas falas populares (nynorsk) para depois usar, para a língua escrita, o galego-português (com qualquer umha das suas variantes) ou o galego "oficial" atual, segundo qual fosse a sua conveniência.
Volvendo deixar fóra del debate eonaviego el portugués padrón (aínda que podemos introducilo, pero agora non vou felo), e siguindo el esquema que nos marcamos (galego MDGA=galego reintegrado AGAL / galego-asturiano ALLA=galego RAG), cun modelo parecido, no contexto eonaviego, as persoas poderían estudiar, quer un galego eonavieguizado (sería, grosso modo, el que representa a norma da MDGA), quer un galego-asturiano de elaboración autónoma, asentado nas falas populares (sería, grosso modo, el que representaría a norma del ALLA).
E esto pra que?
Se AGAL se pregunta "que ganha a língua da Galiza com o binormartivismo?", e respóndese rápidamente que con esta proposta pretenden "resolver un conflito que a muitas pessoas tem parecido negativo, tornando-o propício para a normalizaçom do idioma". Esto é "o binormativismo fomentaria a colaborçom das posturas autonomista e reintegracionista, salientando que ambas podam ter benefício para o galego".
Nel noso caso, el paralelismo parece máis que evidente. El movemento de reivindicación lingüística nel Eo-Navia xebróuse xa nas orixes en dous grandes bloques (con muitos matices e muitos puntos intermedios, máis del que ás veces quixemos ver), un que poderíamos chamar, con muitas aspas, "galeguista", representado nos 80/90 pola MDGA, e outro que podemos chamar, coas mesmas aspas, "asturianista", representado nos 80/90 por Xeira. Apesar de que el galeguismo en Galicia e el asturianismo nel Centro de Asturias (onde realmente se move el asturianismo) avanzaron muito na súa consideración mutua, e hoi podemos ver organizaciois asturianistas falando del galego de Asturias e organizaciois galeguistas reconocendo el asturianía del Eo-Navia, el propio Eo-Navia quedou á marxe de estos avances nas relaciois entre el galeguismo e el asturianismo, e no que esto influi na normalización del noso idioma. Quedamos, os eonaviegos, enquistados nel conflicto dos anos 90, mentres el conxunto del asturianismo e del galeguismo (atrévome a dicir el conxunto de Asturias e Galicia) avanzaron por outros camíos.
Das diferencias del movemento de reivindicación lingüística nel
Eo-Navia nos 80/90 xurdeu a aparición de dúas normas distintas.
AGAL, na súa proposta, non esconde que hai puntos fracos. Asina lo espoin elos:
Por um lado, introduzir o ensino da ortografía portuguesa mas aulas de galego faría que os sectores do galeguismo mais adversos ao reintegracionismo sentissem questionada a independência da língua galega.
Por outro lado, generalizar o ensino do português como segunda língua estrangeira (com um padrão lusitano uniforme, mesmo fonético), para além de nom ser priotário no orçamento da Administaçom pública, que está a permitir que a Extremadura e outras Comunidades venham a liderar no futuro a relaçom com Portugal, poderia colidir com o uso ativo das modalidades em construçom do português galego (refletidas da Ortografia Galega Moderna), que deveriam ser reconhecidas no futuro polas instituões do português a nivel internacional, asunto que fica fora neste momento.
Evidentemente, soi conscente de que, por un lado, de aceptar el binormativismo á norueguesa, pode resultar duro para a xente que defende el galego-asturiano como úa lingua distinta del galego e del asturiano porque se aceptaría a posta en práctica da grafía dos que pensamos que é úa variedade del galego. Pois discusión non é se poemos ou non un apóstrofo (de ser asina, a solución sería máis xinxela, como se pode dicir que lo foi en Aragón, pero a discusión non é ortográfica solamente).
Por outro lado, el sistema luxemburgués, que entendo que non é el que convence máis á xente de AGAL, e non é el que me convence a min, pois incorporaría el uso, non xa da norma da MDGA, sinón da norma da RAG, pero nel uso dúa lingua entendida como distinta. Esto é, entenderíamos a escritura en galego RAG como poderíamos entender a escritura en catalán.
Con todo, el binormativismo á norueguesa pode ser aceptable pra todos, xa que supón aceptar legalmente el que é xa úa realidade social. Que hai xente que escribimos nesta lingua coa norma da MDGA e outros coa norma del ALLA. E se ben cabe a discusión filolóxica ou sociolingüística, a niveles pragmáticos, podemos deixar de lado el por qué lo femos dun xeito ou doutro e practicar a discrepancia na convivencia.
Estamos núa situación particularmente ruía pral Eo-Navia. El aparente fortaleza que tían dalgúas organizaciois, desapareceu. Al lado ou enfrente desas organizaciois parecían boligar outras organizaciois, outra xente que fía cousas núa direccion ou outra. E entre us e outros sumábamos (apesar de que poucas veces quixemos sumar) un peteirín amañoso de organizaciois e de xente que foi diluíndose nun silencio preocupante.
Non son tempos pra ver de quen foi a culpa. Nin sequera de analizar quen tuvo que responsabilidade. Pra eso tempo haberá condo limpemos un pouco as mancaduras. Quiciabes é tempo de axuntar forzas. Pero eu non lle podo pidir a naide que se axunte a min arrenunciando al sou discurso, aos sous vezos e á súa norma. Del mesmo xeito non estou disposto a aceptar que naide mo pida a min. Si podemos, úrxenos, diría eu, pidirnos e obrigarnos a nós mesmos a renunciar aos nosos prexuicios, aos nosos roces, e axuntar pasín a paso, respetandonos e apreciándonos os us aos outros, escribamos núa norma ou nel outra, porque todos nós queremos luitar pola nosa lingua (chamémosla como la chamemos) e pola nosa terra.
Aquí a mía proposta, que como xa dixen, non é el resultado del meu xenio intelectual, máis ben probe, sinón úa solución na que outros traballan pra elos e nós podemos traballar pra nós. Non é posible que haxa publicaciois eonaviegas en galego-asturiano con textos nas dúas normas? Mesmo asociaciois e organizaciois eonaviegas que se presenten al mundo nas dúas normas? Pode ser que, sen grandes esparabanes, asumamos que el que escribe na outra norma nin é menos nin ten por qué ser invisibilizado? E esta pergunta fáigola, que conste, hacia os dous lados.
Nel 2017 escribín sobre a Xuntanza de Roxíos. Escribín, parafraseando, en realidade, as palabras de outra asistente, que "necesitamos establecer relaciois de amabilidade". Son palabras ben guapas, pero necesitan levarse á práctica. Axuntar xente de distintas sensibilidades e xantar xuntos é bon, pero se despois cada un volve prá súa casa e siguimos mirando de costas pral outro, pouco amañamos. Penso que esta proposta binormativa coincide con aquel espíritu de Roxíos que, apesar de que algún pesara lo contrario, non foi resucitar úa MDGA 2.0, xa que de ser asina non cabería esta proposta, sinón a defensa única dúa norma determinada. Agora haberá que ver quen se vai sumando a esta empresa. E haberá por fer que seña un espacio cómodo pra todo el mundo, que naide se sinta marciano.
Estamos núa situación particularmente ruía pral Eo-Navia. El aparente fortaleza que tían dalgúas organizaciois, desapareceu. Al lado ou enfrente desas organizaciois parecían boligar outras organizaciois, outra xente que fía cousas núa direccion ou outra. E entre us e outros sumábamos (apesar de que poucas veces quixemos sumar) un peteirín amañoso de organizaciois e de xente que foi diluíndose nun silencio preocupante.
Non son tempos pra ver de quen foi a culpa. Nin sequera de analizar quen tuvo que responsabilidade. Pra eso tempo haberá condo limpemos un pouco as mancaduras. Quiciabes é tempo de axuntar forzas. Pero eu non lle podo pidir a naide que se axunte a min arrenunciando al sou discurso, aos sous vezos e á súa norma. Del mesmo xeito non estou disposto a aceptar que naide mo pida a min. Si podemos, úrxenos, diría eu, pidirnos e obrigarnos a nós mesmos a renunciar aos nosos prexuicios, aos nosos roces, e axuntar pasín a paso, respetandonos e apreciándonos os us aos outros, escribamos núa norma ou nel outra, porque todos nós queremos luitar pola nosa lingua (chamémosla como la chamemos) e pola nosa terra.
Aquí a mía proposta, que como xa dixen, non é el resultado del meu xenio intelectual, máis ben probe, sinón úa solución na que outros traballan pra elos e nós podemos traballar pra nós. Non é posible que haxa publicaciois eonaviegas en galego-asturiano con textos nas dúas normas? Mesmo asociaciois e organizaciois eonaviegas que se presenten al mundo nas dúas normas? Pode ser que, sen grandes esparabanes, asumamos que el que escribe na outra norma nin é menos nin ten por qué ser invisibilizado? E esta pergunta fáigola, que conste, hacia os dous lados.
Nel 2017 escribín sobre a Xuntanza de Roxíos. Escribín, parafraseando, en realidade, as palabras de outra asistente, que "necesitamos establecer relaciois de amabilidade". Son palabras ben guapas, pero necesitan levarse á práctica. Axuntar xente de distintas sensibilidades e xantar xuntos é bon, pero se despois cada un volve prá súa casa e siguimos mirando de costas pral outro, pouco amañamos. Penso que esta proposta binormativa coincide con aquel espíritu de Roxíos que, apesar de que algún pesara lo contrario, non foi resucitar úa MDGA 2.0, xa que de ser asina non cabería esta proposta, sinón a defensa única dúa norma determinada. Agora haberá que ver quen se vai sumando a esta empresa. E haberá por fer que seña un espacio cómodo pra todo el mundo, que naide se sinta marciano.
Imos fer boligar a nosa terra?
Imos fer boligar a nosa lingua?
Nenhum comentário:
Postar um comentário