sexta-feira, 6 de agosto de 2021

Estratexia Xacobea: El Camín de Santiago, a nosa Ruta da Seda.

 

 Este ano, 2021, é Ano Xacobeo. Úa celebración que, sen dúbida, ten muito interés pra os creentes e de non ser pola pandemia, daría muito xogo al turismo que xenera el Camín de Santiago. Hoi, ademáis, é el día de San Salvador, patrón Lloza (Cuaña) e da cidade na que vivo dende vai máis de 15 anos e da que formo parte, Uviéu (aínda que as festas grandes corresponden a outro santo, San Mateo). Hoi vexo esta imaxe nel Facebook del Concello de Uviéu, coel lema da campaña turística coa que Alfredo Canteli (alcalde da mui nobre, mui leal, benemérica, invicta, heroica e boa cidade de Uviéu e el sou Conceyo) tuvo a ben eliminar el topónimo Uviéu dos vehículos dos servizos de limpeza: "Oviedo, origen del Camino"




Ben, qué significa este lema praos uviedíos e pral conxunto dos asturianos? Se atendemos al espíritu da campaña significa que "quien va a Santiago y no al Salvador, visita al vasallo y desprecia al señor", ou lo que é lo mesmo, que hai que vir a Uviéu a comer cachopo e deixar os cuartos, "si ye cola muyer, mejor, que siempre se gasta más", que diría el rexidor da capital. Dúa capital que, como capital provinciana, aspira a que a xente ou os servizos del Principado veñan pra Uviéu e non pra Xixón, Avilés ou outro sito, en conta de apostar por ser a cidade dinamizadora de Asturias. E é que Uviéu, orixe del Camín (como daquén traducíu a campaña sacando a versión del logo coa que quixen abrir este post), debería querer dicir muitas máis cousas que vir a gastar cuartos coa muller.

Imos por pasos. Qué é el Camín de Santiago e por qué Uviéu é a orixe del Camín? Temos que remontarnos al rei Alfonso II regnatem in Ovetus, chamado El Casto por erixir as catedrales de Uviéu e de Santiago. Foi reinando este bon home que toparon úa tumba en Compostela que atribuíron a Santiago Apóstol. Pral que imos falar pouco nos importa se el corpo sepultado é de Santiago, de Prisciliano ou de un paisano de Meiro que morrera aló dúa borracheira. E foi este bon home el primeiro en pelegrinar dende Uviéu a Santiago pol que chamamos, por ser el primeiro, Camín Primitivo. Esto é, el primeiro pelegrín con destín a Santiago foi Alfonso II El Casto, e a primeira orixe foi a cidade onde moraba este casto rei, Uviéu.

Imaxes de San Salvador e de Santiago.



Apareceron despois outros camíos, e é que, se tódolos camíos levan a Roma, non son menos os camíos que levan a Santiago. El máis conocido el Camín Francés, chamado asina porque xunta Francia con Santiago, sendo a cidade que leva a fama de ser orixe del Camín a este lado dos Pirineos a navarra de Orreaga/Roncesvalles e pasando al sur da Cordaleira Cantábrica (librando Asturias, polo que pra nosoutros non é el máis interesante).

Anguano, a nivel turístico, a reivindicación de Uviéu como orixe del Camín podería entenderse como úa promoción del Camín Primitivo e del Camín del Norte frente al Francés, pero a niveles históricos el Camín é muito máis. Temos na capital carbayona úa rúa chamada La Gascona, pola población que, vida da Gascuña, chegóu ás nosas terras e que deu nome ás muitas poblaciois chamadas Francos que podemos topar nel noroeste peninsular. Tan importante foi esta población que nel Foro de Avilés diferénciase entre galaicos (asina chamaban aos pobladores avilesíos orixinarios da antigua provincia Gallaecia) e francos (os pobladores avilesíos orixinarios del outro lado dos Pirineos). Esto é, el Camín de Santiago foi un punto de entrada prá población del norte dos Pirineos que enriqueceu el noroeste peninsular con sangre novo, conocementos e comercio que se movía a través desta rede viaria que supuxo el Camín de Santiago, xa seña el Primitivo ou el Francés. 

Os Camíos de Santiago articularon el

Noroeste Peninsular con Europa.


Vai anos tuvera eu en Gares/Puente la Reina, Navarra, e alí pudera disfrutar del maravilloso románico, con hasta cuatro igrexas que, sen dubida, non terían lugar se non fose por ser un nó nel entramado del Camín (onde se xuntan el camín que vai de Roncesvalles coel que vai de Chaca). Esto é, primeiro de ser un reclamo turístico, el Camín de Santiago foi un entramado humano e comercial que trouxo consigo riqueza cultural e económica, que fexo medrar poblaciois enteiras al sou paso. Un entramado pol que entrou a Orde del Cister nas nosas terras, úa orde relixiosa que trouxo aportaciois socioeconómicas, como por caso a promoción importante del viño nel noso Occidente. Se el viño de Cangas, e de Ibias, e de Pelorde... é hoi úa realidade cultural ben apegada al país é porque el Cister puxo a súa mao sobre él. 


 Mosteiros de Vilanova e de Valdediós


E todo esto nun contexto nel que os reinos cristianos miraban al norte, xa que al sur tíamos el Islam, e con elo xerábase úa tendencia europeísta, sendo exemplo delo as alianzas entre el mencionado Alfonso II e Carlo Magno (aquel emperador que, entre outras cousas, promocionara úa moneda común europea).

Esto é, neste pequeno recuncho del noroeste peninsular, xurdíu úa pequena Ruta da Seda europea. Porque, a outra escala, quiciabes, pero el Camín de Santiago foi un vertebrador europeo al nivel da Ruta da Seda.



A Ruta da Seda

 

El Camín de Santiago é muito mais que un recurso turístico e máis que un patrimonio dun país namáis. Galicia esqueice ben de veces que non hai Camín sen Uviéu, sen León, sen Logroño, sen Pamplona e que non é un patrimonio únicamente sou, aínda que, evidentemente, Galicia ten un peso principal nel Camín que ten como destín a súa capital. É muito máis que el patrimonio dúa cidade, nin Santiago, nin esta Uviéu que se reivindica como orixe pero sen atender a un contexto máis amplo, que inclui el que foron centros de poder e cultura importantes como os mosteiros de Valdediós en Villaviciosa, Courias en Cangas ou el de Vilanova de Ozcos. Del mesmo xeito que a Ruta de la Seda é muito máis que un patrimonio da China.

E é muito máis que Historia. Dende os romanos hasta os nosos días as principales vías de comunicación ibéricas caeron pra contra el Mediterráneo. Foron estas vías mediterráneas as que texeron úa rede económica, cultural, política e social na que el noso noroeste peninsular, el antigua Gallaecia, quedou nun plano periférico. Asina, se comparamos un mapa de calzadas romanas con un mapa das estructuras ferroviarias actuales temos que as vías en certo modo se superpoin, ocorrendo que ningúa vía principal discurre nin pol norte nin pol sur da Cordaleira Cantábrica. Namáis os Camíos francés e Primitivo (coa súa variante del Norte) supoin úa rede cantábrica que nos axunta a Europa.

 

 Mapa das calzadas romanas xunto al mapa del actual mapa ferroviario.

Abaxo, mapa das autoestradas e autovías españolas anguano.

 

 

Uviéu é a orixe del Camín e Santiago el destín. Muito ben. Temos, a conta desto, que as dúas capitales son cidades ermanadas, pero... En qué se diferencia este ermanamento coa capital galega del ermanamento con Tampa ou Holon? El Camín non pode ser un recurso pra encher hostales na capital galega nin pra atraer a esos turistas ás sidrerías da capital asturiana. Non podemos presumir de ser el destín ou el orixe dun Camín que vertebrou Europa e a europeidade e non ter úa estratexia viaria común, nin úa estratexia de relaciois socioeconómicas. Imaxinemos que os chinos chufaran da Ruta da Seda e esto se reducira a úa colección de selos de Correos. China, potencia mundial, recolle el testigo que uferta a Ruta da Seda e crea a Nova Ruta da Seda, con portos comerciales en puntos que xa foran clave na antigua Ruta da Seda e con relaciois comerciales entre estos países. Nós non. Nós temos el Camín que vertebrou Europa no económico, no político, no social, e aspiramos a venderlles imais pral frigorífico aos turistas alemais. Por ter non temos nin un FEVE que atravese el Cantábrico (apesar de que muitos turistas-pelegríos usan a FEVE e hai úa suposta rede xacobea de FEVE). Máis aló das infrastructuras, somos incapaces de imaxinar (xa non digo desenvolver) úa Estratexia Xacobea que estableza lazos económicos, políticos e sociales entre os distintos territorios que atravesa este Camín. Un espacio socio-económico común con relevancia europea (mesmo mundial) e onde nin asturianos, nin galegos, nin leoneses, nin cántabros, nin vascos, nin as xentes del Norte de Castela íbamos ser periferia, senón centro.



A Nova Ruta da Seda potenciada por China.

 

Cómo é posible que nin os políticos asturianos, nin os galegos, nin os leoneses, nin os cántabros, nin os vascos nin os castellanos entenderan primeiro el potencial que supón a nosa particular Ruta da Seda? Cómo é posible que non lo entendéramos os soberanistas asturianos, galegos, leoneses, cántabros, vascos ou castellanos? En particular os noroccidentales, galegos, asturianos, leoneses e cántabros (non é que esclúa a vascos e castellanos, é que pra nós debera ser particularmente úa prioridade), quiciabes tamén el Norte de Portugal, temos a necesidade imperante de xeral un marco económico común, un Marco Xacobeo, nel que aspiremos a ser úa potencia económica e texer a nosa particular Ruta da Seda. Como dixen noutra ocasión, temos que xerar espacios nos que os nosos territorios teñan úa voz e un espacio que lle señan propios, e el Camín de Santiago supón un potencial inmellorable. Úa vía hacia Europa e Asia (se atendemos a que a Nova Ruta da Seda chega mesmo hasta el Golfo de Vizcaia, onde ben podería empalmar cun Novo Camín de Santiago).

Uviéu, Asturias, séñamos a orixe del Novo Camín de Santiago.