Fronteiras.

A nosa fronteira era o río,
porque a da Historia nunca valera pra nada.

Aurora García Rivas, "A fronteira" (musicada por Toli Morilla).

Patètica opereta per vendre'ns esperança d'aquesta nova era anarco-liberal.

Brams, "Aldea Global".

Ben de veces topamos con xente que se denomina internacionalista e, con elo ben de veces afirma que non hai países, que non hai necesidade de falar de naciois. Fainlo, normalmente, falando úa lingua nacional con vocación de expanderse; nel caso de Asturias, en castelán, a lingua nacional española, úa lingua que ten presencia en Asturias únicamente porque é a lingua que el Reino de España impuxo como lingua dúa nación na que non había de poñerse el Sol. Non sólo falan úa lingua determinada, senón que forman parte dúa cultura determinada, tein us vezos determinados, úa gastronomía determinada, úa relixión (ou falta de relixión) determinada... En definitiva, fain parte dun corpus nacional que mantén un discurso nacional que ben de veces non necesita reclamarse como nacional (é a sorte que tein as naciois grandes, que non necesitan reivindicarse). Asina, ás veces un ten que espricar obviedades tan obvias como que a bandeira da II República é a bandeira de España durante aquel tempo, elo é, úa bandeira nacional, por moi republicana que seña (as Repúblicas son sempre nacionales, por outra banda, ou poderan ser multinacionales, pero non son anacionales).

 Despois están os que dende el españolismo, el asturianismo, el galeguismo, el ismo-ismo... reivindican a súa realidade nacional. Asina os soberanistas asturianos reivindicamos Asturias como suxeto político, que non deixa de ser úa forma de dicir que reivindicamos Asturias como realidade nacional (que pode ou non constituírse nun estado soberano, pero que é, en colquera caso, úa nación).

Temos que reconocer as nosas propias fraquezas. Non é fácil non caer en discursos esencialistas. Porque condo un afirma que tal ou cual territorio constitui úa nación ten que xustificalo. Por qué non vivimos núa especie de paraíso cosmopolita nel que toda a humanidade constituia un poblo? Pois, xinxelamente, porque non é asina. É dicir, xinxelamente os poblos existen, as distintas linguas, culturas, idiosincrasias, mitoloxías, relixiois, historia... construien distintos poblos, e mentres que os inuits cazan focas os árabes negocian en largas caravanas pol deserto. Mentres os castelaos tein úa forma de ocupar el espacio basada na concentración das casas en poblos separados entre elos, nel Cantábrico temos formas de ocupar el espacio por lugares máis entremecidos entre elos (a realidade del acceso al augua é distinta).

Pero está claro que as similitudes entre os asturianos e os leoneses ou os galegos non son as mesmas que colos inuits ou os senegaleses. Nin sequera son as mesmas as similitudes colos galegos que colos castelaos ou os aragoneses. Ben de veces condo xustificamos a nosa realidade nacional botamos mao da lingua (da lingua asturiana, pois este discurso non se articula precisamente dende el Eo-Navia), pero é obvio que pra parte de Asturias, prá parte que pretende reflexar este blog, este discurso non é válido. El discurso da lingua é el que leva a parte soberanismo galego a entender que el Eo-Navia forma parte da realidade nacional galega. Úa afirmación que, feita categóricamente e sin posibilidade de discusión, pode ser acusada de esencialista.

Non poucas veces el asturianismo contraataca con argumentos antropolóxicos (cousa que se fai tamén dende el galeguismo, en úa curiosa pugna onde louxados, caldo, empanada... tiran da nosa terra pra un lado e xugos, hurros... pral outro, ou as gaitas que según quen las mire tírannos pra un lado ou pral outro), historiográficos (con estudios máis ou menos porminorizados da fronteira) ou de voluntade política (obviando sempre el escasa repercusión que tanto galeguistas como asturianistas temos na sociedade eonaviega, profundamente española, que non internacionalista). 

A Ría del Eo non é úa fronteira zarrada,

un mundo enteiro xira alredor dus lugares

en permanente comunicación.

A cuestión da fronteira non é úa cuestión que afecte namais al Eo-Navia, anque davezo é esta a fronteira que máis nos quita el soño, non xa á xente del Eo-Navia, senón doutras partes de Asturias. Nel discurso nacional asturiano está por definir a cuestión territorial, asina vai pouco vía núa rede social úa reivindicación respecto al lugar de Sayambre que me deu que pensar. El análisis vía a dicir que Sayambre é un territorio asturiano, que se a xente de Sayambre podería decidir ser leonesa políticamente, pero son asturianos... Non vou a entrar a discutir sobre el asturianía ou a leonesidade de Sayambre, lugar que non conozo en absoluto, pero gustaríame falar del concepto de fronteira que non somos a superar. El asturianismo vese obrigado a prantiarse el asturianidade del Eo-Navia ou de Peñamellera, dentro del territorio oficial, e de Sayambre, Babia e Ḷḷaciana fora del territorio oficial; e dalgúa vez entran na dicotomía La Liébana, Ḷḷuna ou mesmo A Fonsagrada (máis raramente).

Salen enriba da mesa argumentos como que a xente de Sayambre vai al instituto a Cangues, como se a xente de Peñamellera non fora al insituto a Unquera ou la de Grandas á Fonsagrada, se a xente del Eo-Navia ten como referencia Ribadeo, como se a xente del Eo-Navia galego (noutra ocasión falarei del Eo-Navia asturiano e del Eo-Navia galego, pero vamos, refírome a toda esa zona galega fronteiriza con Asturias) non tuvera el hospital de Xarrio como úa gran referencia ou non xirase tamén en torno a lo que hai deste lado del río.

Falamos del territorio e pretendemos ter un discurso internacionalista dende lo nacional (outros pretenden ter un discurso internacionalista dende un cosmopolitismo que al final acaba mirando pra Nova York, pra Londres ou pra París, pero non pra Armal, nin pra Uadagudú, nin pra Nuuk), pero al final el internacionalismo é namais úa solidaridade ambigua con outros poblos (e que poblos, porque solidarizarse colos presos vascos é máis fácil que solidarizarse colos presos galegos, solidarizarse coa loita palestina é máis fácil que mirar á situación rifeña, solidarizarse col Kurdistán é máis fácil que mirar prás razois prá independencia de Sudán del Sur). Pero non estamos sendo nada revolucionarios en cuestiois de fondo.

Cuestionamos as fronteiras que nos impón el poder, as fronteiras provinciales dúa España que aspira á homoxeneización dos sous (sous nel sentido máis posesivo da palabra) territorios, aos que aspira a españolizar, non sólo idiomáticamente, pero non cuestionamos el discurso da fronteira. Pra entendéremonos, Asturias é un país, Galicia é un país, Cantabria é un país, el País Leonés é un país... e son países con fronteiras, como todos os países. Pero aparece a confrontación, os galegos dibúxannos un mapa que incrui el Eo-Navia, os asturianos dibuxamos (ás veces) un mapa que incrui Ḷḷaciana, Babia e Sayambre, os cántabros... «del Seya al Nervión»... E a confrontación dase por onde trazamos a fronteira, pero non pol sentido en sí da fronteira.

        

A emancipación dos poblos acaba solapando distintos proxectos

nacionales sobre us mesmos territorios, ás veces chegando á 

compreta negación del proxecto nacional vecín.

É posible descolonizar os nosos países deste xeito?

Asina acabamos caendo nos mesmos vicios que os proxectos nacionales colonizadores, proxectos nacionales como el español, el francés, el portugués (non esqueizamos el soberanismo das Azores e de Madeira, nin el colonialismo que acabou colapsando el Estado Novo de Salazar). El vicio de expander as súas fronteiras un pelín máis pra aló, a maioría das veces con un ambiguo se a xente del lugar quer, pero el feito democrático non quita del desexo de que a xente del lugar caiga da burra, vexa a luz e se dean conta de que naturalmente forman parte de tal ou cual nación. E por suposto, tomámonos fatal que os vecíos faigan el mesmo e non aceptamos que úa parte del noso (outra vez a posesión) territorio poda deixar de formar parte dél, a pesar de que formalmente aceptamos ese discurso de el que diga a xente que naide nos creemos realmente.

 

E é que as fronteiras deixan dentro e deixan fora. E é que, evidentemente, non todos somos iguales, non todos falamos as mesmas linguas, non todos temos a mesma cultura, a mesma relixión, a mesma idiosincrasia, a mesma realidade histórica... Pero as fronteiras non son nunca zarradas, nin no físico nin no intelectual, nin no emocional. A xente cruzamos as fronteiras e levamos, traemos e levamos (como dicía Aurora García Rivas) terra pegada nas zocas.

Non sei se neste blog xa falei del galeguismo del Eo-Navia e dúa compañeira cuañesa que entende que el Eo-Navia é Galicia. Non, non vou discutir neste post sobre ese feito, nin sequera sobre a identidade concreta del Eo-Navia. Próximamente falaréi del Eo-Navia asturiano e del Eo-Navia galego e das dúas terras de fronteira aos dous lados del Eo, pero eso ha ser pra outro post. Como dicía, teño úa amiga cuañesa galega. E ela ten un colega cuañés asturiano. Esto é, eu entendo que el Eo-Navia ha formar parte del proxecto nacional asturiano, e ela entende que ha formar parte del proxecto nacional galego. Cadaquén temos os nosos argumentos pra defender úa postura ou outra, e cadaquén temos a nosa identidade política e nacional persoal. A identidade nacional é un asunto colectivo, por suposto, pero tamén é úa cuestión individual, xa que as colectividades malamente se poden entender sen as individualidades.

Entendo que esto que vou contar é berrar nel deserto; entendo que, por máis que nos queramos chamar revolucionarios, acabamos reproducindo os discursos del poder. Lo certo é que os proxectos nacionales, como vemos, solápanse us porriba dos outros. E esto é asina porque en realidade hai certos territorios que poden entrar en distintos proxectos nacionales (as naciois son proxectos, logrados ou por lograr, pero proxectos, non realidades absolutas e estancas). E sendo proxectos, é comprensible que distintas persoas nesos espacios abracen distintos proxectos, sen que eso teña que vivirse como úa traición nin un crime de leso patriotismo, senón como úa opción política distinta. Opciois políticas distintas que poden ser antagónicas ou compatibles... E, persoalmente, creo que son compatibles.

Apricándolo al Eo-Navia, pero apricable a colquera outro territorio (de Asturias ou del mundo), é completamente aceptable que el soberanismo galego e el soberanismo asturiano nel Eo-Navia señan aliados políticos, sobre manera condo el que temos enfrente é moito máis grande e poderoso, e amenaza con fer desaparecer a nosa cultura (poñámoslle el apelido de galega ou el de asturiana, ou el de eonaviega, fifti-fifti, ou como quéramos chamala). Porque pra min el soberanismo é, sobre todo, úa cuestión de indixenismo. E eso é daqué que non lles entra na cabeza a ben de autodenominados cosmopolitas, que non entenden que en Europa os poblos indíxenas tamén existimos, que non ven a nosa realidade cultural e a necesidade de mantela anque seña por mera biodiversidade, porque non somos suficentemente exóticos aos sous ollos cosmopolitas.

A cultura del Eo-Navia, la de Peñamellera, la de La Liébana, la de Ḷḷuna ou la de Sayambre son las que son, as súas realidades sociales, antropolóxicas, históricas... son las que son e aparecerán nestos territorios rasgos galegos e asturianos, asturianos e cántabros, leoneses e asturianos... que realmente fain factible que aparezan os distintos proxectos nacionales nestos territorios. Aliarse con soberanistas galegos pra defender a lingua del Eo-Navia, a cultura del Eo-Navia, a ecoloxía del Eo-Navia, a nosa economía, el noso dereto a decidir, sobre el territorio, sobre a economía, sobre a vida... é lo único razonable, pois elos, como nós, defenden aquelo de «defender a terra» que tanto xiringamos os distintos soberanistas. Nada máis hai que aceptar certas realidades que, polo demais, son difíciles de non aceptar sen caer nel absurdo. Caen nel absurdo os asturianistas que defenden que nel Eo-Navia non se fala galego ou los que negan rasgos galegos como certos rasgos gastronómicos, como caen nel absurdo os galeguistas que falan de Polaio como rei galego (Cangues d'Onís, ehem...) ou que fain de menos a importancia da relación del Señorío de Castripol coa mitra uviedía. Aceptando estas realidades básicas, cadaquén decidirá se quer darlle máis peso a úas cousas ou a outras e, en consecuencia, se quer abrazar distintos proxectos nacionales, pero partindo del aceptación del outro proxecto nacional. Elo é, eu non acepto namáis que Galicia, León ou Cantabria señan poblos soberanos, senón que os proxectos nacionales de estos países podan expanderse polos mesmos territorios polos que se poden expander el noso proxecto nacional, territorios como el Eo-Navia, como Ḷḷaciana, como Sayambre o La Liébana... nos que temos que decidir se confrontar con distintos proxectos nacionales, colos compañeiros que defenden lo mesmo que nós pra os sous países, ou se queremos fer irmandade.

As patrias e os países son moito

máis que bandeiras, himnos e

fronteiras nun mapa.

Pasa todo por entender que os nosos proxectos nacionales son máis proxectos de poblos (nel sentido identitario) que de terras. El poblo asturiano componse dos asturianos, vivan onde vivan, del mesmo xeito que hai asturianos que viven fora de Asturias e non deixan de ser asturianos (esto non quita nada pra que as persoas que vivan en Asturias e naceran fóra señan ou non asturianos, son debates distintos). Del mesmo xeito, nun mesmo territorio poden coincidir distintos corpus nacionales, podemos coincidir asturianos, galegos, cántabros, leoneses... sendo vecíos pero pertencentes a poblos distintos. Asina, condo falo coa mía amiga cuañesa, non é raro que digamos «vosoutros os asturianos», «vosoutros os galegos»... porque anque séñamos del mesmo concello, formamos parte de dous corpus nacionales distintos, que se encontran nun mesmo territorio sen que eso teña por que supoñer un drama, un trauma case bélico pol que el soberanismo asturiano teme aos tanques que esperan del outro lado del Eo pra caer sobre nosoutros e el soberanismo galego choramiquea porque Asturias ocupa el sou territorio como se esto fose Bosnia.

Al final, os superrevolucionarios soberanistas non restructuramos el discurso sobre a fronteira, namais pintamos distintas fronteiras, pero col mesmo discurso que nos impón el poder. Discutimos sobre cuáles tein que ser as fronteiras, pero non sobre qué ten que ser úa fronteira. Porque al final, as fronteiras, como daqué zarrado, impenetrable, invariable, acaban por ser moi útiles aos estados (existentes ou en proxecto) pero moi pouco útiles pra os poblos.

Quer dicir esto que temos que renunciar aos nosos proxectos políticos? Non. Quer dicir que non hai países e que non é relevante reclamar un proxecto ou outro, xiringar úa bandeira ou outra? Eu non lo creo, creo que é moi relevante... Pero temos que pensar pra que e pra quen estamos xiringando esas bandeiras, que hai detrás delas. Temos que pensar que, ademáis, os poblos son variables e as fronteiras, afortunadamente, nin son zarradas nin indiscutibles. Antias de discutir que territorios forman parte del noso proxecto nacional, que territorios deixamos dentro desas fronteiras, igual temos que refer el término fronteira, pra que as fronteiras definan, pero non escluan, que non deixen necesariamente dentro e fora.