Condo s'acerca el Día das Lletras Asturianas parece que se fai inevitable falar da situación das llinguas d'Asturias, da situación del movemento de reivindicación llingüística y dos propios actos que s'amañan con motivo d'esta celebración.
Úa celebración que dista muito de lo que se fai noutros llaos del Estao, como en Galicia, por puer el caso máis cercano. Este mesmo mes, el 17, celebran xs nosxs vecíxs el Día das Lletras Gallegas, y pueremos a TVG pra ver el siguimento importante qu'el ente de comunicación público fai d'esta efeméride. Xa en casa, pueremos a TPA y veremos el silencio al qu'el Goberno asturiano, y el sou brazo de ¿comunicación? somete tanto al gallego-asturiano como al asturiano. Úa Semana das Lletras del Principao sen apenas repercusión (y de la qu'el gallego-asturiano ta sempre ausente) y úa rebaxa nos llibros en asturiano y gallego-asturiano nas llibreirías que nun son a fer qu'as ventas se vexan incrementadas de forma notable. Y é qu'el Día das Lletras Asturianas é un día que, paradóxicamente, infunde más triteza (y rabia) qu'alegría.
É Asturias úa realidá trillingüe, unde conviven el gallego-asturiano, el asturiano y el castellano, peró nun é úa convivencia en harmonía, xa qu'xs falantes d'úa das llinguas, xs falantes de castellano, gozan de todos os deretos, de todas as posibilidades de comunicación y difusión da súa llingua, mentres qu'xs falantes de gallego-asturiano y d'asturiano nun poden vivir na súa llingua con normalidá. Nun poden fello porque a pesar da Llei d'Uso inda é difícil comunicarse cuas institucióis asturianas núa llingua que nun seña el castellano (anque dalgún avance hai), inda xs nenxs falantes d'asturiano y gallego-asturiano nun poden recibir a educación na súa llingua y inda hai ben de prexuicios llingüísticos incomprensibles. Por puer sólo un caso d'esta intolerancia que tovía hai na sociedá cuntaréi que vei mui pouco nun conceyo d'estudiantes de Xeografía y Historia da Universidá d'Uviéu toméi a palabra falando en asturiano (¡coi, Moiso, vaya políglota qu'es!), y nun faltóu tempo pra que daquén arrancara col daye daye de "¿puedes hablar en castellano?", a lo qu'úa compañeira (por dicir un algo) que taba xusto delantre meu espetóu sen que ye dera vergonza (y é qu'hai opinióis que deberían darnos vergonza) "es que es la lengua común" (na mía cabeza resonóu COMÚN, COMÚUUUUUN, COMÚUUUUUUUUUUUUUN, como se fora eu úa especie d'intolerante xenófobo), y é que, como dicía el llingüista valenciano Jesús Tuson, “cuando dalguna persona identificada cola identidá llingüística del poder vos diz que la so llingua ye 'de comunicación’, lo que vos quier dicir ye que nun ta gota dimpuesta a comunicase cola vuestra”2. Nin que dicir tén qu'el mero feito de qu'eu falara en asturiano fexo imposible continuar cua xunta, quedando nun segundo llugar el que tía que dicir y sobredimensionándose en qué llingua lo dicía.
Nun quero caer nun victimismo cobarde, sempre desconfiéi dxs que falan dende úa posición d'autovictimización, y nun vou fello eu agora. Tamos mui llonxe d'esa situación dxs nosxs bolxs a xs que pegaban na escola por falar mal, y muito más da situación d'xs bolxs dos nosxs coetanexs irlandesxs a xs que chegaban a cuspir nos autobuses por falar gaélico. Soi perfectamente conscente de qu'a mayoría da xente qu'opta por falar en castellano tén actitudes respetuosas colxs qu'optamos fello noutra llingua, peró inda é necesario un Día das Lletras de carácter marcadamente reivindicativo, pra nun perder de vista que nesta España plurinacional y plural, hai inda sitos unde a singularidá nun se mira del todo con bus oyos, hai inda muito polo que lluitar.
Por eso, como todos os anos, a Xunta pola Defensa de la Llingua Asturiana convocará en Uviéu úa manifestación pola oficialidá del asturiano, á qu'asistiremos dalgúa xente del Eo-Navia pra mostrar el noso apoyo y pra reivindicar tamén a realidá llingüística d'este requeixín. Nun teño del todo claro se esta presencia eonaviega é más el resultao d'úa ermandá innegable dxs que defendemos as dúas llinguas indíxenas d'Asturias (cousa de chufar) ou se é dá más pola inmovilidá (poderíamos dicir incapacidá) que temos na nosa terra de fer actividades propias. Esta manifestación2 acabará na praza del Teatro Campoamor, unde el Academia da Llingua Asturiana feirá el sou acto, nel que s'acoye a D. Nicolás Bartolomé Pérez como novo académico correspondente.
Neste sentido sempre consideréi adecuao, por muitas razóis, qu'a Secretaría Llingüística del Navia-Eo fixera un Día das Lletras en Gallego-Asturiano por separao del Día das Lletras Asturianas. É necesario porque, anque el acto del Día das Lletras del Academia y el da Xunta pola Defensa de la Llingua Asturiana señan dous actos independentes, é evidente que tán estrechamente interrelacionaos, y a manifestación da Xunta reivindica, fundamentalmente, a oficialidá del asturiano. Por outro llao, y más representativo, é qu'anque se ye conceda un espacio nel acto del Academia al gallego-asturiano, trátase d'un acto en asturiano y pral asturiano. Condo falamos de Lletras Asturianas tamos falando de lletras en llingua asturiana, xa que se non sería incomprensible qu'a llingua que más escritores cultivan en Asturias, el castellano, nun tea representada. Por un llao pode resultar inxusto qu'xs cultivadorxs da llingua asturiana teñan que compartir el sou día colxs que cultivan el gallego-asturiano (anque ben sei eu que lo fain de búa gana, pos el ermandá da que falábamos y a solidaridá mutua ta porriba de colquer diferencia de llingua), como tampouco lo é qu'xs cultivadores del gallego-asturiano carezan d'un día propio. Esto nun sólo nun é xusto, senón qu'además nun é eficaz, xa que, por desgracia, el Día das Lletras pasa mui desapercibido nel Eo-Navia. Ben é certo qu'hai úa serie de celebracióis nas escolas pra xs nenxs qu'estudian Gallego-Asturiano, peró nun hai qu'esqueicer que, se ben é un pegoyo fundamental, a reivindicación llingüística y a celebración del gallego-asturiano nun se pode limitar únicamente ás escolas. Nun sólo é qu'xs nenxs aprendan a llingua de sou, é qu'xs grandes tamén podamos aprendella y usalla, que tea presente nos medios, nas institucióis, na vida diaria de todxs.
Estas palabras poden chamar a confusión, non, nun tou nada d'acordo colxs que queren separar a reivindicación dxs deretos dxs falantes d'úa llingua d'Asturias y del outra. A nosa lluita é a mesma, porque as mesmas son as nosas institucióis autonómicas, a mesma é a Xunta Xeneral que tén qu'aprobar a oficialidá das dúas llinguas (se yes queda un pouco que seña de dignidá) y as mesmas son as políticas que sufrimos xs asturianxs de Cuaña y d'Uviéu, por nun falar qu'as mesmas son as nosas reivindicacióis. Defendo, y llanzo dende aquí a proposta á Secretaría Llingüística del Navia-Eo, que se faiga un Día das Lletras en Gallego-Asturiano que nun señan nin subsidiarias das que se fain pral outra llingua d'Asturias nin limitadas ás escolas. Un acto de todxs xs ciudadanxs del Eo-Navia, organizao pol Academia nalgún auditorio del Occidente, equiparable colo que se fai nel Campoamor col asturiano (se ben a diferencia demográfica é evidente). Peró eso nun quita pra dicir que sería ben guapo, y hasta deseable, qu'a xente que defende el gallego-asturiano participara nel Día das Lletras Asturianas, cua xente que defende el asturiano, y éstos fixeran lo mesmo col Día das Lletras en Gallego-Asturiano.
É el mutuo conocemento, dxs que falamos gallego-asturiano, asturiano, castellano, ulof, chino... el que pode fer úa Asturias de ciudadanxs llibres y respetuosxs que nos permita paliar a crecente xenofobia y heterofobia (odio a xs outrxs). Neste punto nun ta de más recordar que precisamente a víspora del Día das Lletras, el xoves 6, ás 20:00h. na Llibreiría Bertrand d'Uviéu (nel CC. Buenavista, conocido como El Calatraba) vei organizarse úa mesa redonda sobre a situación da lliteratura gallego-asturiana y da nosa llingua, porque el conocemento mutuo é a base del respeto y da construcción d'úa sociedá llingüísticamente equitativa, xusta.
1 Aprovetamos pra convocar: Manifestación del Día das Lletras, sale del Estación del Norte (RENFE) d'Uviéu ás 19:00.
2 Tuson, Jesús, Mal de llingües, Araz Llibros, Xixón - 2009 (traducción del catalán d'Hector García Xil).
Úa celebración que dista muito de lo que se fai noutros llaos del Estao, como en Galicia, por puer el caso máis cercano. Este mesmo mes, el 17, celebran xs nosxs vecíxs el Día das Lletras Gallegas, y pueremos a TVG pra ver el siguimento importante qu'el ente de comunicación público fai d'esta efeméride. Xa en casa, pueremos a TPA y veremos el silencio al qu'el Goberno asturiano, y el sou brazo de ¿comunicación? somete tanto al gallego-asturiano como al asturiano. Úa Semana das Lletras del Principao sen apenas repercusión (y de la qu'el gallego-asturiano ta sempre ausente) y úa rebaxa nos llibros en asturiano y gallego-asturiano nas llibreirías que nun son a fer qu'as ventas se vexan incrementadas de forma notable. Y é qu'el Día das Lletras Asturianas é un día que, paradóxicamente, infunde más triteza (y rabia) qu'alegría.
É Asturias úa realidá trillingüe, unde conviven el gallego-asturiano, el asturiano y el castellano, peró nun é úa convivencia en harmonía, xa qu'xs falantes d'úa das llinguas, xs falantes de castellano, gozan de todos os deretos, de todas as posibilidades de comunicación y difusión da súa llingua, mentres qu'xs falantes de gallego-asturiano y d'asturiano nun poden vivir na súa llingua con normalidá. Nun poden fello porque a pesar da Llei d'Uso inda é difícil comunicarse cuas institucióis asturianas núa llingua que nun seña el castellano (anque dalgún avance hai), inda xs nenxs falantes d'asturiano y gallego-asturiano nun poden recibir a educación na súa llingua y inda hai ben de prexuicios llingüísticos incomprensibles. Por puer sólo un caso d'esta intolerancia que tovía hai na sociedá cuntaréi que vei mui pouco nun conceyo d'estudiantes de Xeografía y Historia da Universidá d'Uviéu toméi a palabra falando en asturiano (¡coi, Moiso, vaya políglota qu'es!), y nun faltóu tempo pra que daquén arrancara col daye daye de "¿puedes hablar en castellano?", a lo qu'úa compañeira (por dicir un algo) que taba xusto delantre meu espetóu sen que ye dera vergonza (y é qu'hai opinióis que deberían darnos vergonza) "es que es la lengua común" (na mía cabeza resonóu COMÚN, COMÚUUUUUN, COMÚUUUUUUUUUUUUUN, como se fora eu úa especie d'intolerante xenófobo), y é que, como dicía el llingüista valenciano Jesús Tuson, “cuando dalguna persona identificada cola identidá llingüística del poder vos diz que la so llingua ye 'de comunicación’, lo que vos quier dicir ye que nun ta gota dimpuesta a comunicase cola vuestra”2. Nin que dicir tén qu'el mero feito de qu'eu falara en asturiano fexo imposible continuar cua xunta, quedando nun segundo llugar el que tía que dicir y sobredimensionándose en qué llingua lo dicía.
Nun quero caer nun victimismo cobarde, sempre desconfiéi dxs que falan dende úa posición d'autovictimización, y nun vou fello eu agora. Tamos mui llonxe d'esa situación dxs nosxs bolxs a xs que pegaban na escola por falar mal, y muito más da situación d'xs bolxs dos nosxs coetanexs irlandesxs a xs que chegaban a cuspir nos autobuses por falar gaélico. Soi perfectamente conscente de qu'a mayoría da xente qu'opta por falar en castellano tén actitudes respetuosas colxs qu'optamos fello noutra llingua, peró inda é necesario un Día das Lletras de carácter marcadamente reivindicativo, pra nun perder de vista que nesta España plurinacional y plural, hai inda sitos unde a singularidá nun se mira del todo con bus oyos, hai inda muito polo que lluitar.
Por eso, como todos os anos, a Xunta pola Defensa de la Llingua Asturiana convocará en Uviéu úa manifestación pola oficialidá del asturiano, á qu'asistiremos dalgúa xente del Eo-Navia pra mostrar el noso apoyo y pra reivindicar tamén a realidá llingüística d'este requeixín. Nun teño del todo claro se esta presencia eonaviega é más el resultao d'úa ermandá innegable dxs que defendemos as dúas llinguas indíxenas d'Asturias (cousa de chufar) ou se é dá más pola inmovilidá (poderíamos dicir incapacidá) que temos na nosa terra de fer actividades propias. Esta manifestación2 acabará na praza del Teatro Campoamor, unde el Academia da Llingua Asturiana feirá el sou acto, nel que s'acoye a D. Nicolás Bartolomé Pérez como novo académico correspondente.
Neste sentido sempre consideréi adecuao, por muitas razóis, qu'a Secretaría Llingüística del Navia-Eo fixera un Día das Lletras en Gallego-Asturiano por separao del Día das Lletras Asturianas. É necesario porque, anque el acto del Día das Lletras del Academia y el da Xunta pola Defensa de la Llingua Asturiana señan dous actos independentes, é evidente que tán estrechamente interrelacionaos, y a manifestación da Xunta reivindica, fundamentalmente, a oficialidá del asturiano. Por outro llao, y más representativo, é qu'anque se ye conceda un espacio nel acto del Academia al gallego-asturiano, trátase d'un acto en asturiano y pral asturiano. Condo falamos de Lletras Asturianas tamos falando de lletras en llingua asturiana, xa que se non sería incomprensible qu'a llingua que más escritores cultivan en Asturias, el castellano, nun tea representada. Por un llao pode resultar inxusto qu'xs cultivadorxs da llingua asturiana teñan que compartir el sou día colxs que cultivan el gallego-asturiano (anque ben sei eu que lo fain de búa gana, pos el ermandá da que falábamos y a solidaridá mutua ta porriba de colquer diferencia de llingua), como tampouco lo é qu'xs cultivadores del gallego-asturiano carezan d'un día propio. Esto nun sólo nun é xusto, senón qu'además nun é eficaz, xa que, por desgracia, el Día das Lletras pasa mui desapercibido nel Eo-Navia. Ben é certo qu'hai úa serie de celebracióis nas escolas pra xs nenxs qu'estudian Gallego-Asturiano, peró nun hai qu'esqueicer que, se ben é un pegoyo fundamental, a reivindicación llingüística y a celebración del gallego-asturiano nun se pode limitar únicamente ás escolas. Nun sólo é qu'xs nenxs aprendan a llingua de sou, é qu'xs grandes tamén podamos aprendella y usalla, que tea presente nos medios, nas institucióis, na vida diaria de todxs.
Estas palabras poden chamar a confusión, non, nun tou nada d'acordo colxs que queren separar a reivindicación dxs deretos dxs falantes d'úa llingua d'Asturias y del outra. A nosa lluita é a mesma, porque as mesmas son as nosas institucióis autonómicas, a mesma é a Xunta Xeneral que tén qu'aprobar a oficialidá das dúas llinguas (se yes queda un pouco que seña de dignidá) y as mesmas son as políticas que sufrimos xs asturianxs de Cuaña y d'Uviéu, por nun falar qu'as mesmas son as nosas reivindicacióis. Defendo, y llanzo dende aquí a proposta á Secretaría Llingüística del Navia-Eo, que se faiga un Día das Lletras en Gallego-Asturiano que nun señan nin subsidiarias das que se fain pral outra llingua d'Asturias nin limitadas ás escolas. Un acto de todxs xs ciudadanxs del Eo-Navia, organizao pol Academia nalgún auditorio del Occidente, equiparable colo que se fai nel Campoamor col asturiano (se ben a diferencia demográfica é evidente). Peró eso nun quita pra dicir que sería ben guapo, y hasta deseable, qu'a xente que defende el gallego-asturiano participara nel Día das Lletras Asturianas, cua xente que defende el asturiano, y éstos fixeran lo mesmo col Día das Lletras en Gallego-Asturiano.
É el mutuo conocemento, dxs que falamos gallego-asturiano, asturiano, castellano, ulof, chino... el que pode fer úa Asturias de ciudadanxs llibres y respetuosxs que nos permita paliar a crecente xenofobia y heterofobia (odio a xs outrxs). Neste punto nun ta de más recordar que precisamente a víspora del Día das Lletras, el xoves 6, ás 20:00h. na Llibreiría Bertrand d'Uviéu (nel CC. Buenavista, conocido como El Calatraba) vei organizarse úa mesa redonda sobre a situación da lliteratura gallego-asturiana y da nosa llingua, porque el conocemento mutuo é a base del respeto y da construcción d'úa sociedá llingüísticamente equitativa, xusta.
1 Aprovetamos pra convocar: Manifestación del Día das Lletras, sale del Estación del Norte (RENFE) d'Uviéu ás 19:00.
2 Tuson, Jesús, Mal de llingües, Araz Llibros, Xixón - 2009 (traducción del catalán d'Hector García Xil).
Também na Galiza queremos que o galego seja respeitado, valorizado, que tenha presença mediática etc., e depois votamos-lhe a quem lhe votamos, definimo-nos como nos definimos e as nossas lealdades som para quem som. Nom sei se me explico.
ResponderExcluirQuereis que vos fagam caso no resto de Astúrias, que a nossa língua comum (chama-lhe X) tenha um oco na programaçom da TPA, na comemoraçom das Letras Asturianas etc.? Tende-lo bem fácil, e sabeis perfeitamente as armas que tendes ao vosso dispor.
Ta claro que, por algúa estraña razón, a xente diz tar a favor da llingua y despós vota a quen vota. Tamén é verdá qu'a xente diz que ta a favor da llingua, peró despós os que temos un actitú máis concienciada somos minoría, y esta minoría sí que votamos opcióis positivas prá llingua (tanto en Asturias como en Galicia), peró nun deixamos de ser minoría.
ResponderExcluirRespecto ás armas que temos á nosa disposición, tuvemos un debate animado sobre ello neste post: http://paporrubio.blogspot.com/2011/02/el-academia-da-llingua-asturiana.html
Obrigado pola referência, o debate parece-me nom só mui interessante, senom insolitamente tranquilo para tratar-se o tema que se tratava.
ResponderExcluir